Przewodnik pobierania próbek gleby, nawożenia wapnem i wapnowania

Obecnie, gdy jesteśmy już po zbiorach, a siewy jesienne zostały zakończone, mamy czas aby zająć się dwoma tematami które leżą u podstaw efektywności produkcji roślinnej, które często zostają niezasłużenie pomijane – pierwsze to jest pobieranie próbek gleby, a drugie nawożenie wapnem i wapnowanie.

Reprezentatywne pobieranie próbek gleby

Najbardziej odpowiednią strategię zaopatrzenia w składniki pokarmowe, zarówno pod względem plonów, jak i rentowności produkcji, można opracować dzięki znajomości potrzeb danej rośliny, dostępności składników odżywczych w glebie oraz ilości składników odżywczych pobieranych przez uprawę w trakcie sezonu wegetacyjnego. Spośród tych trzech czynników, dostępność składników pokarmowych w glebie jest tym, do którego Rolnik może aktywnie przyczynić się i poprzez profesjonalne pobranie i badanie próbek gleby uzyskać rzeczywisty obraz. 

Zasady i praktyka pobierania próbek gleby nie jest jakimś nowym zjawiskiem. Od wielu dziesięcioleci badania gleby są obowiązkowe co 3 lub 5 lat. Wiele osób nadal uważa to za sztucznie narzucony obowiązek i wykonuje je w prymitywny/niedokładny sposób („…skończ z tym tak szybko, jak to możliwe i miejmy to z głowy”…), łamiąc podstawowe zasady. Ale należy pamiętać, że poprawne pobranie próbek ma 79% udziału w końcowym wyniku pomiaru. Reprezentatywne pobieranie próbek gleby jest ważne, ponieważ niektóre parametry gleby mogą wykazywać dużą zmienność nawet na małych obszarach. Niektóre z tych parametrów są wyraźnie widoczne gołym okiem (np. obszar jednorodności gleby: piaszczysta, gliniasta lub zasolona), ale przestrzenne różnice w dostępności składników pokarmowych w glebie nie są widoczne gołym okiem. Dlatego ważne jest, aby pobieranie próbek było przeprowadzane w sposób profesjonalny. Wykorzystanie danych z nieprawidłowo wykonanej próbki gleby nie może przecież prowadzić do podjęcia prawidłowych decyzji. Ponadto, jeśli musisz zapłacić za badanie gleby, warto dobrze pobrać próbki. Z profesjonalnego punktu widzenia uzasadnione jest tak zwane rozszerzone badanie gleby, ponieważ może ono również dostarczyć informacji na temat zaopatrzenia w mikroelementy.

Na gruntach ornych głębokość pobierania próbek wynosi 0-30 cm. Tak zwana próbka średnia (dostarczona do laboratorium) może być reprezentatywna, jeśli z jednorodnej części pola o powierzchni 5 hektarów zostanie pobranych i połączonych 25-30 podróbek. Waga średniej próbki do badań wynosi 1-1,5 kg. Istnieje kilka możliwości wyboru jednorodnych części pola. Możemy korzystać z map opartych na różnych wskaźnikach wegetacji, ale mapy plonów mogą być również bardzo pomocne w wyznaczaniu jednorodnych obszarów gleby na naszym polu. W przypadku ich braku wcześniejsze wyniki badań gleby, widoczne „plamy” gleby, mapy glebowe lub obserwacje roślin w okresie wegetacji mogą pomóc w wyznaczeniu granic jednostek pobierania próbek (stref zarządzania), które powinny być zarejestrowane na mapie. Zaleca się, aby podpróbki były pobierane wzdłuż przekątnej działki (jednostki do 5 ha) lub w linii zygzakowatej, z co najmniej 20-25 punktami wzdłuż wyznaczonego szlaku.

Należy unikać pobierania próbek bezpośrednio po zastosowaniu nawozów mineralnych, organicznych oraz w okresach nadmiernej suszy lub wilgotności gleby, na obrzeżach pola, w miejscach po stogach i kopcach oraz w bruzdach, kretowiskach i żwirowiskach, w zagłębieniach i ostrych wzniesieniach terenu. 

Optymalnym momentem pobierania próbek jest okres po zbiorach plonów, ale przed wykonaniem nawożenia (lub siewem), kiedy gleba jest w stanie przeoranym. Pobieranie próbek powinno odbywać się co najmniej 100 dni po nawożeniu i co najmniej sześć miesięcy po zastosowaniu obornika. Pobieranie próbek gleby może odbywać się ręcznie lub za pomocą mechanicznego próbnika gleby. Przeciętną próbkę umieszcza się w wodoszczelnej torebce (zamyka i etykietuje etykietą identyfikacyjną próbki), a następnie transportuje do laboratorium przeprowadzającego analizę tak szybko, jak to możliwe. Stosując powyższe zasady, próbka powinna być reprezentatywna, a wyniki z jej badań powinny stanowić odpowiednią podstawę do ekonomicznego planowania nawożenia.

Problemy z nawożeniem wapniem

Istotną kwestią jest również nawożenie wapniem i jego poziom. Może to być nawożenie wapnem (100-2000 kg/ha CaCO3) lub wapniem (powyżej 2 t/ha CaCO3). Mniejsza dawka nawożenia wapnem ma na celu pokrycie zapotrzebowania upraw na wapń, natomiast wyższa dawka ma na celu realizację celów stosowania wapna podtrzymującego (pomiędzy okresami stosowania wapnia).

Ale dlaczego musimy od czasu do czasu stosować wapń? Ponieważ wapń jest łatwo wypłukiwany do głębszych warstw gleby przez opady atmosferyczne, co czyni go niedostępnym dla rośliny, lub dlatego, że gleba nie zawiera wystarczającej ilości wapnia, lub dlatego, że nie jest ono w formie przyswajalnej (może się to zdarzyć na glebach o zawartości wapnia do 5-8%), lub dlatego, że skład chemiczny gleby jest tak kwaśny, że powoduje szkody ekonomiczne. Na glebach kwaśnych są trudności z przyswajaniem przez rośliny składników pokarmowych, są bardziej podatne na zagęszczenie, degradację strukturalną i niższą aktywność mikrobiologiczną. Jeśli chodzi o pobieranie składników pokarmowych, warto wziąć pod uwagę, że przy pH 6 roślina nie wykorzystuje 11% azotu i 48% fosforu. Co ważniejsze, przy pH 5,5 wykorzystuje się tylko 77% azotu i potasu oraz tylko 48% fosforu. Nie wspominając już o degradacji strukturalnej, która jest wprost proporcjonalna do zmniejszenia zdolności gleby do pochłaniania i zatrzymywania wody. Obliczenie melioracyjnej dawki wapna może opierać się na wiedzy na temat zdolności wiązania, składu chemicznego (pH) i kwasowości hydrolitycznej (y1) gleby lub na ilości jonów wodorowych, które mogą być wymieniane. Nic dziwnego, że bardziej zwięzłe gleby zawsze będą wymagały znacznie więcej poprawek niż luźniejsze gleby, o tym samym składzie chemicznym lub pH, aby osiągnąć ten sam wzrost.

Ważnym pytaniem jest to, z czym odbywa się wapnowanie lub nawożenie wapnem. Najbardziej oczywistymi substancjami są węglan wapnia i dolomit (węglan wapniowo-magnezowy), z których ten ostatni ma tę wielką zaletę, że ma wyższą zdolność neutralizującą i zawiera, oprócz wapnia, inny makroelement, magnez, w dość dużych ilościach. Ważne jest, aby wiedzieć, że tylko te dwa związki mają długotrwałe działanie. Dlatego ważne jest, z czego wykonany jest polepszacz gleby. Dzieje się tak dlatego, że zawartość wapnia w nawozach i polepszaczach gleby może być wyrażona w Ca lub CaO (co oczywiście pokazuję zawartość w przeliczeniu na czysty składnik lecz nie mówi nam, czy jest on pochodzi z CaO, CaCO3 czy dolomitu).

W zależności od właściwości gleby oraz celu nawożenia wapniem do wyboru jest kilka rozwiązań. Najprostsze jest użycie „samego” wapnia jeżeli gleba nie jest zakwaszona, w takim przypadku najbardziej odpowiednie jest regularne stosowanie Genezis Pétiso (Saletrzak), który nie zakwasza gleby. Jeśli gleba jest kwaśna lub jeśli potrzebujesz uzupełnić wapń i magnez w dużych ilościach, najskuteczniejszym rozwiązaniem będzie nawóz Genezis Green Max, który zawiera 15,9% azotu, 16,1% wapnia (wyrażonego jako CaO, ale w postaci węglanu, pochodzący z dolomitu) i 11,6% magnezu (MgO). 

Każda zastosowana 1 tona nawozu Genezis Green Max to równowartość tony nawozu wapniowego. Niewątpliwą zaletą nawozów Pétiso i Green Max jest to, że azot, wapń i magnez można aplikować w jednym zabiegu/przejeździe i w postaci granulatu, który równomiernie rozprowadza się w profilu gleby. Oba są specjalnie opracowane dla gleb rodzimych. Genezis Pétiso zawiera 228 kg/t, a Green Max 550 kg/t bardzo drobno zmielonego (<40 μm) proszku dolomitowego dla szybszego wchłaniania wapnia. Trzeci produkt, Genezis AquaStop, to specjalnie opracowany produkt do uzdatniania wapna i ulepszania gleby, który łączy w sobie kilka celów związanych z poprawą jakości gleby w tym samym czasie, poprawiając strukturę gleby i gospodarkę wodną. Oprócz zawartości wapnia, który występuje głównie w postaci węglanu, zawiera znaczną ilość krzemionki. Sole kwasu krzemowego to tak zwane krzemiany, które są minerałami glebotwórczymi. Wysoka zawartość krzemionki poprawia retencję wody i zdolność gleby do zatrzymywania wody, pomagając w ten sposób roślinom przetrwać krótkie okresy suszy. Ponadto zawartość rozpuszczalnego w wodzie krzemu sprzyja tworzeniu rozległego systemu korzeniowego i zdrowemu rozwojowi drzewostanu.

Proszę pamiętać, że dla szybkiego wchłaniania wapnia przez rośliny ważne jest aby zastosowany węglan wapnia był obecny w cząstkach o rozmiarach mniejszej niż 1 mm. oraz węglanu wapnia lub dolomitu powinien być wymieszany z górną warstwą gleby (maksymalnie do 10 cm głębokości).